Waarom blijven inzetten op Nederlands lezen op #BookTok belangrijk is

Het is je vast niet ontgaan als je een beetje in de boekenwereld zit: jongeren lezen nog wel, maar het zijn steeds vaker enkel Engelse boeken. Nieuwsuur zette zaterdag 16 april 2022 in een item 4 jongeren voor de camera om wat te ratelen over waarom ze Engelse boeken lezen, waardoor mijn bloed lichtelijk ging koken. Niet door de jongeren of het feit dat ze Engels lezen, wel hoe ongenuanceerd het item was. Vandaar deze blogpost. Ik vind het namelijk belangrijk dat jongeren lezen, maar dan wel in het Engels én het Nederlands. Die werelden kunnen prima naast elkaar bestaan, net zoals ik Young Adult lees én Nederlandse literatuur. Daarom: tijd voor wat aanvullingen.

Waarom jongeren steeds meer Engels lezen

De afgelopen jaren ging het vooral over ontlezing in de media. De slechte taalvaardigheid van jongeren, het vak Nederlands in het algemeen en het feit dat jongeren niet meer lezen. Dat tij lijkt inmiddels een beetje gekeerd, vooral door de opkomst van #booktok. Nieuwsuur legde dat uit als een soort grote leesclub online, maar het is eigenlijk gewoon een niche op TikTok waar alle lezers zich verzamelen. Ik zit er al een tijdje en wat me opvalt is inderdaad hoeveel Nederlandse jongeren Engelse boeken lezen. Alleen maar Engelse boeken, welteverstaan. Dat doen ze ten eerste omdat een boek in het Engels eerder uit is. Ze pre-orderen het – vooral via Amazon en Bol – en krijgen het rond de dag van verschijning in huis. Ze kunnen het lezen en ze kunnen direct meepraten online. Een begrijpelijk punt.

‘Als je online voortdurend Engelse titels voorbij ziet komen en geen Nederlandse boeken, dan grijp je simpelweg eerder naar Engels’

Ten tweede zeggen veel jongeren dat ze het fijner vinden om in het Engels te lezen. Nederlands lezen noemen ze soms ‘cringe’ omdat ze Engels gewend zijn of de vertaling niet fijn vinden lezen. Het verplichte Nederlandse boeken lezen voor de lijst bij Nederlands heeft daarmee te maken, naar mijn idee, die lijst wekt een soort weerstand op. Niet alleen een weerstand voor de taal (zoals bijvoorbeeld in dit NOS-stuk van 26 januari 2023, waarin een jongere zegt: “Ik koop alleen maar Engelse boeken. Ik vind het mooier klinken dan Nederlands”), ook het idee dat Nederlandse literatuur saai is.

Ik las zelf ook een tijdje niet meer na het leeslijst-voer, maar schreef de Nederlandse taal niet direct af. Waarom jongeren dat nu wel doen? Ik denk vooral omdat Engels veel normaler is geworden, ze kijken series in het Engels, heel booktok is zo ongeveer in het Engels. Als je voortdurend Engelse titels voorbij ziet komen online en nul Nederlandse boeken, dan grijp je simpelweg eerder naar Engels. De kennis over dat er ook veel Young adult-titels van Engelstalige schrijvers zijn vertaald is er vaak niet. Dat merk ik, omdat ik TikTok-video’s maak waarin ik laat zien dat de vertalingen gewoon beschikbaar zijn. Ook YA-boeken van Nederlandse en Vlaamse auteurs zijn ondervertegenwoordigd, om over Nederlandse literatuur nog maar te zwijgen.

Nederlands booktok is in opkomst

Waar het item in Nieuwsuur aan voorbij is gegaan, is het feit dat Nederlands booktok enorm in opkomst is. Ik doe met mijn 1300 volgers mijn best om Nederlandse boeken, van YA tot literatuur, te pluggen op het platform, maar veel grotere TikTokkers doen dat inmiddels ook. Kijk naar Noah met ruim 26000 volgers en Nora met bijna 11000 volgers. Deze booktokkers laten regelmatig Nederlandstalige YA zien en af en toe zelfs een boek van Kluun (ook actief op TikTok). Ook @boektokkers op TikTok, een onderdeel van Bookinfluencers.com, waar ik ook deel van uitmaak, gaat als een speer. Binnen twee maanden had het account, waar enkel Nederlandstalige boeken worden getipt, 10.000 volgers. Inmiddels tikken we bijna de 15000 aan. Nederlands booktok is enorm in opkomst. De Nederlandse TikTokkers die hun content voornamelijk in het Engels maken en enkel Engels lezen waren er al, nu is ook de Nederlandstalige TikTokker die Nederlands (al dan niet in combinatie met Engels vooralsnog) leest in opkomst.

‘Naast het feit dat boekhandels niet enkel Engelstalige YA-boeken op hun TikTok-tafels moeten leggen, ligt daar een deel van de sleutel om jongeren weer Nederlands te laten lezen’

Naast het feit dat boekhandels niet enkel Engelstalige YA-boeken op hun TikTok-tafels moeten leggen, ligt daar een deel van de sleutel om jongeren weer Nederlands te laten lezen. Laat Nederlandse boeken een groter podium krijgen online. Dat kan ten eerste door als auteur zelf goed zichtbaar te zijn, zoals auteurs als Kluun en Chinouk Thijssen goed doen. Het resultaat van die zichtbaarheid? Uitverkochte boeken en zelfs een herdruk, in het geval van YA-auteur Chinouk Thijssen. Ten tweede ligt de sleutel bij uitgevers. Doe meer aan promotie op TikTok, dáár zitten de jongeren, daar wil je impact maken. Af en toe is er zo’n geslaagde marketingactie, zo zag ik het literaire debuut Stenen eten van Koen Caris all over TikTok. Menig grote TikTokker unboxte het boek voor de camera of vertelde wat ‘ie ervan vond. Het kán dus wel.

Zet in op #booktok (en leg Nederlandse boeken op de TikTok-tafel)

En al dit bovenstaande, Nieuwsuur, had ik graag in een item willen zien. Dat het idee dat jongeren op de middelbare school over literatuur hebben veelal niet klopt. Een meisje in het item heeft bovendien een mening die ik vaker zie op TikTok: ‘Nederlandse boeken gaan vooral over witte heteromannen en hun heteroproblemen.’ Maar dat is allang niet meer zo, niet alleen maar. Het is niet alleen meer Mulisch en Bernlef in de Nederlandse literatuur, het is ook Joost Oomen, Hanna Bervoets, Emy Koopman, Eva Meijer, Dries Muus, Splinter Chabot en Sholeh Rezazadeh. Laat jongeren Engels lezen, prima, maar zorg er ook voor dat Nederlandse boeken onder de aandacht blijven door flink in te zetten op Booktok, uitgevers (ja, opletten!).

Er zijn zoveel boeken van Nederlandse auteurs die jongeren echt wel willen lezen, maar ze doen het niet omdat ze de titels simpelweg niet kennen. Ik noem bijvoorbeeld Zee nu van Eva Meijer over een actueel thema als klimaatverandering of Wat je van bloed weet van Philip Huff over huiselijk geweld. Thema’s die ook jongeren, soms juist jongeren, aangaan.

‘Laat jongeren Engels lezen, prima, maar zorg er ook voor dat Nederlandse boeken onder de aandacht blijven door flink in te zetten op Booktok’

En boekhandels, alsjeblieft, als je een beetje om taal en boeken geeft, leg je ook minstens de Nederlandse YA-boeken op de BookTok-tafels. Dat is wel het minimale dat je kunt doen, inclusief je net zo in de Boekenweek van jongeren verdiepen als de Kinderboekenweek en nét zo groot uitpakken. En als je er echt om geeft leg je ook wat Nederlandse literatuur op de BookTok-tafel. Weet u nog, het thema ‘Rebellen en dwarsdenkers’ van de Boekenweek in 2020? Die rebellie, die strijd voor het Nederlandse boek, willen we zien bij de boekhandelaars. Wedden dat jongeren dan in no-time Engels én Nederlands lezen?