Wat wij vonden van Kraaien in het paradijs van Ellen de Bruin

Een of twee keer per maand lezen Istvan (49) en Paula (25) allebei hetzelfde boek. Van Nederlandse literatuur tot dystopische boeken – alles komt voorbij. In deze editie van De Boomer & De Millennial: Kraaien in het paradijs van Ellen de Bruin.

Kraaien in het paradijs

Paula: ‘Wie dacht dat we de klimaatromans hadden gehad na Het boek van alle angsten, heeft het mis. Istvan en ik bespreken deze week namelijk Kraaien in het paradijs van Ellen de Bruin, dat óók over klimaatverandering gaat, maar eigenlijk over zoveel meer. Zoals klimaatromans altijd over meer gaan dan een wereld die instort, er is ook nog een verhaal. En wat voor verhaal is dat bij Kraaien in het paradijs, zeg!’
Istvan: ‘Ja, ik werd ook erg blij van dit boek. En het gaat inderdaad over zoveel meer dan klimaatverandering. Het gaat ook over rijk versus arm, over de machtsrelaties tussen mannen en vrouwen en over hoe de wereld er uit kan komen te zien als alle feministische verworvenheden weer terug zouden worden gedraaid. Het is een bijzonder donkere toekomst waarin Kraaien in het paradijs zich afspeelt. Een echte dystopie. Het boek begint een beetje als een donker sprookje. De veertigjarige Lipa leeft onder armoedige omstandigheden tegen haar wil op een afgelegen tropisch eiland en moet dagelijks een gekke man zien te ontwijken die haar voortdurend met een schoffel te lijf wil gaan. Het liefste wil ze van het eiland af, maar daarvoor heeft ze een man nodig. Vrij reizen is voor een vrouw zonder man namelijk allang geen optie meer. Wat vond jij daar eigenlijk van Paula? Ging je feministische inslag in een hogere versnelling?’

‘Er zijn momenten geweest dat ik het boek woedend tegen de muur wilde gooien’

Paula: ‘Er zijn momenten geweest dat ik het boek woedend tegen de muur wilde gooien. Van het feit dat er in een boek een vreselijke wereldpresident aan de macht is, die vrijheden voor vrouwen flink inperkt, werd ik vooral kwaad. Als Lipa toch van het eiland zou gaan, als vrouw alleen, zou ze namelijk opgepakt worden, misschien zelfs vermoord. Ook de machtstructuren die Ellen de Bruin beschrijft zijn spot-on. Het is niet om vrolijk van te worden, maar het is zó goed beschreven, subtiel en recht in je gezicht tegelijkertijd. Al met al weet ik nog steeds niet wie van de mannen in het boek ik het meest haat.’

Een intelligent in elkaar geweven verhaal

Paula: ‘Ik verwachtte een verhaal over een vrouw dat op een eiland zat en niet wegkon, maar Kraaien in het paradijs bleek anders dan ik had verwacht. En dat is in dit geval positief. Ellen de Bruin bouwt haar verhaal op ingenieuze wijze op. Je moet als lezer een klein beetje moeite doen en wat geduld hebben, want er zijn meerdere verhaallijnen. Er zijn verhalen van vroeger, verhalen van 15 jaar geleden en het verhaal van de vrouw die nu op het eiland woont (en belaagd wordt door de dorpsgek). Het is veel, maar het overspoelt niet en de afwisseling is juist fijn. Door de verhalen van vroeger leer je de mensen kennen die op het paradijselijke eiland wonen, maar ook de geschiedenis en de gebruiken van het oude eiland. Hoe alles begon met een toeristenstroom, hoe er daarna zoveel mis ging.’

‘De manier waarop de drie verhalen in elkaar worden geschoven vind ik bijzonder knap gedaan’

Istvan: ‘In het begin dacht ik: oh, dit is weer zo’n verhaal dat vanuit een aantal verschillende perspectieven wordt verteld en uiteindelijk valt het allemaal weer heel klassiek samen. Maar het zit eigenlijk een stuk intelligenter in elkaar dan dat. Uiteindelijk is er eigenlijk maar één echte verteller en de rest wordt voor een deel door de lezer zelf ingevuld, maar eigenlijk wordt die lezer dus heel slim door Ellen op het verkeerde been gezet. De manier waarop de drie verhalen in elkaar worden geschoven vind ik bijzonder knap gedaan.’
Paula: ‘Dat vond ik ook. Eerst weet je nog niet precies hoe alles zit. Wat hebben de verhalen van vroeger met het nu waarin Lipa leeft te maken? Later komt alles samen, maar wel op een manier die je als lezer vanaf het begin niet al kon raden.’

Thema’s & de afhankelijkheid van Lipa

Paula: ‘Het belangrijkste thema uit Kraaien in het paradijs vond ik machtsmisbruik. Dat thema voert de boventoon – in het feit dat Lipa belaagd wordt door de dorpsgek natuurlijk, maar ook in vele situaties die eerder in haar leven voorkwamen. Zo is er een biologieleraar die over de grens ging en deed of het normaal was. Ook in het verhaal dat zich 15 jaar geleden op het eiland afspeelde, lezen we over een man die zo seksistisch over vrouwen denkt dat ik er woedend van werd. De denigrerende termen vliegen je om de oren – ‘welkom oefenmateriaal’ voor meisjes met veel make-up bijvoorbeeld.’
Istvan: ‘En toch blijft Lipa zich ontzettend afhankelijk van mannen opstellen. Ze ziet hen als haar redding. Eerst Rieve, de mannelijke bezoeker van het eiland, van wie ze hoopt dat hij haar meeneemt en later Tjal, de president van de wereldregering die de oorzaak is voor veel ellende en die vrouwen aan allerlei beperkingen heeft gebonden. En het is niet eens alleen uit noodzaak, ze wil écht dat die mannen haar als een goede en aantrekkelijke vrouw zien. Hoe werkt zoiets, vraag ik me af. Heb jij enig idee?’

‘Ellen is gewoon een ontzettend goede verteller’

Paula: ‘Lipa doet het inderdaad in eerste instantie om hem in te palmen. Zij droomt van een beter leven, als de kans zich voordoet doet ze er alles aan om dat te bewerkstelligen bij Rieve. Ook denk ik dat ze zo doet uit zelfbescherming. Ze doet zo normaal mogelijk, heel aardig, omdat ze denkt dat een man haar dan niets aan zal doen. Die angst overvalt haar soms alsnog. Dat ze het daarnaast niet alleen uit noodzaak en zelfbescherming doet, snap ik ook wel. Ze zit al jaren alleen op dat eiland, met de dorpsgek, de twee vrouwen in het pension en de gekke Benji. Lipa wil duidelijk ook wel eens aandacht, zich gezien voelen en dat vindt ze bij Rieve.’
Istvan: ‘De mannen stonden er in elk geval niet best op. Vooral Tjal die zich als een soort Trump gedroeg. Iemand die enorm in zijn ego wordt geraakt als hij niet zijn zin krijgt bij de vrouwen en die niets liever wil dan iedereen aan zijn macht onderwerpen. Wat me verder opviel was de naargeestigheid die in het hele boek zit. Ik kon werkelijk geen lichtpuntje ontdekken en toch was het geen zwaar boek om te lezen. Ellen is gewoon een ontzettend goede verteller.’

Het eindoordeel


Istvan: ‘Ik was van haar eerste roman Onder het ijs al onder de indruk, met deze tweede roman heb ik er denk ik een favoriete schrijver bij. Ik hou van de duisterheid van Kraaien, van de vertelstijl en van de sfeer die het boek uitademt. Een boosaardig toekomstsprookje met een gemene bite. Ik geef het vier sterren.’

Paula: ‘Ik vond Kraaien in het paradijs waanzinnig. Ik zat helemaal in deze roman, alsof ik zélf op dat eiland was. En ondanks de hevigheid qua thematiek, voelde het niet voortdurend zwaar. De hoop van Lipa, de mogelijkheid om iets met Lieve aan te gaan, maakt alles wat lichter, net als de humor tussendoor. Bovendien vond ik alle drie de verhaallijnen sterk en dat heb ik niet zo vaak. Ik geef daarom vier sterren.’