Wat wij vonden van De Afwijking van Dries Muus

Een of twee keer per maand lezen Istvan (49) en Paula (26) allebei hetzelfde boek. Van Nederlandse literatuur tot dystopische boeken – alles komt voorbij. In deze editie van De Boomer & De Millennial: De afwijking van Dries Muus.

De afwijking: een roman over homofobie bij voetbalclubs

PAULA: ‘Eerder bespraken we We doen wat we kunnen van Lykele Muus, nu bespreken we het debuut van zijn broer Dries Muus. Dat schrijven in de familie zit, bewijst Dries Muus zeker met dit debuut. De afwijking is een roman die over homofobie bij voetbalclubs gaat. In de roman wordt lezen we vanuit drie perspectieven: Matty, de voetballer die wordt gescout en bij een profclub Onder 17 gaat spelen, zijn moeder Lize en trainer Albert de Leeuw. Wat vond jij van die perspectieven?’
ISTVAN: ‘Voor mij werkte het prima. Als het perspectief alleen bij Matty had gelegen had je denk ik een behoorlijk één-dimensionaal en claustrofobisch verhaal gekregen. Die jongen is helemaal gefocust op voetbal en op hoe andere jongens over hem denken. Juist de blik van zijn moeder en zijn trainer trekken het verhaal veel breder. Niet alleen het verhaal van Matty trouwens, maar ook dat van Lize en Albert, die zelf ook het nodige te verstouwen hebben in het leven. Het verhaal gaat daardoor niet alleen over voetbal en over homofobie in het voetbal, maar ook over menselijke relaties in zijn algemeenheid en over persoonlijk verlies.’

‘De goden mogen alles met hem doen zolang hij maar op hoog niveau kan spelen’

PAULA: ‘In eerste instantie sprak het perspectief van Matty mij het meest aan. Ik weet helemaal niet zoveel van voetbal (leg me niet uit wat buitenspel is), maar ik leefde meteen met Matty mee. Je voelt: hij leeft voor het voetbal. Dat hij een afspraak maakt met de goden voelde een beetje Alex Boogers’ aan, maar past goed in dit verhaal. Het komt niet uit de lucht vallen. Matty doet álles om profvoetballer te worden, de goden mogen alles met hem doen zolang hij maar op hoog niveau kan spelen.’
ISTVAN: ‘Ik heb zelf ook de ballen verstand van voetbal. Ik weet alleen dat je meer moet scoren dan je tegenstander. Gelukkig is het ook helemaal geen voetbalboek of zelfs maar een sportboek. Er komt voetbal in voor, maar voor mij was dat eigenlijk niet veel meer dan een achtergrondsetting. Ik vergelijk het wat dat betreft met De kunst van het veldspel van Chad Harbach, al is dat boek wel een heel stuk volumineuzer dan dit bescheiden werkje. Ook in De kunst van het veldspel gaat het om een talentvolle jongen die door een incident zowel zijn sociale leven als zijn sportieve leven totaal ziet ontsporen. Hoewel het dus wat mij betreft niet echt een voetbalboek is, hanteert Muus wél de structuur van een typische voetbaluitzending: Voorbeschouwing, Eerste helft, Rust, Tweede helft en Nabeschouwing. Het is een aardige greep, maar voor mij niet echt noodzakelijk.’

Van zijn oude vertrouwde club naar profclub Achilles

PAULA: ‘Als Matty door Albert de Leeuw wordt aangesproken, gaat alles heel snel. Binnen no-time verlaat Matty zijn oude vertrouwde club, waar hij elke graspol kent. Hij belandt bij jongens bij Onder 17 die er veel volwassener uitzien: brede borstkassen, veel spieren, zelfverzekerder. Matty bekijkt het vanaf zijn hoekje in de kleedkamer en is bang. Doet hij wel het juiste? Eerst lijkt het prima te gaan, ondanks het wennen, maar als het gerucht komt dat Matty een stijve onder de douche heeft gehad gaat het van kwaad tot erger.’

ISTVAN: ‘De ellende die Matty vanaf dat moment over zich heen krijgt is veel om te verstouwen. Je kunt je bijna niet voorstellen dat een dergelijk incident zoveel teweeg brengt. Homoseksualiteit is natuurlijk in veel sporten nog een groot taboe, maar dat hij zo ontzettend belachelijk wordt gemaakt vond ik toch ook wel weer bijzonder. Op een gegeven moment begon ik me zelfs af te vragen hoeveel er nou echt gebeurde en hoeveel er alleen maar in Matty’s hoofd zat. Die titel vind ik wat dat betreft interessant. De afwijking. Wat is nou eigenlijk de afwijking? Dat zal niet in die stijve hebben gezeten, maar eerder toch het onvermogen om hulp te zoeken. Matty durft dat niet omdat hij zich te veel schaamt, maar ook zijn moeder en zijn trainer durven geen hulp te zoeken.’

‘Wat is nou eigenlijk de afwijking?’

PAULA: ‘Ik vond dat innerlijke conflict van Matty ongelofelijk boeiend om te lezen. Je merkt als lezer dat hij flink in de knoop zit met zichzelf. Zijn moeder Lize merkt op dat hij eerst korte zinnen antwoord, daarna woorden, vervolgens ‘oké’ afkort tot ‘ké’ en dan alleen nog maar mompelt. Matty sluit zich op in zijn kamer, probeert uit te vinden wat er met hem aan de hand is. Is hij echt homo?’

Lize en Albert

PAULA: ‘In het begin blijven Lize en Albert wat vlak als personages. Net toen ik dacht dat ik wel graag meer over deze twee wilde weten, komt die diepgang ook. Door Matty eerst goed op te voeren en de moeder en de trainer wat op de achtergrond te houden, wordt de hoeveelheid informatie goed gedoseerd. De diepgang over de personages komt als het ware in stukjes, dat vond ik fijn gedaan. Daardoor wordt het niet overweldigend, maar krijg je wel een allesomvattend verhaal.’

ISTVAN: ‘Wat ik mooi vond was dat Dries Muus de personages Matty, Lize en Albert alle drie ongeveer evenveel aandacht geeft. Jij vond Matty aanvankelijk het meeste aanspreken. Ik had dat denk ik meer met Albert. De man op leeftijd die zijn einde voelt naderen en dan opnieuw geïnspireerd raakt als hij in Matty een bijzonder veelbelovende jonge speler voorbij ziet komen. Een jongen die hij kostte wat kost in bescherming blijft nemen ook als deze vanwege de demonen in zijn hoofd steeds minder goed begint te spelen. Toen ik het boek uit had viel me pas de symboliek van de kaft van het boek op. De lichtmast in een dreigende lucht met één kapotte lamp. Matty is natuurlijk net als de lamp een beetje stuk, net als Lize en Albert. De quote van Leviticus voorin het boek las ik trouwens ook als laatste. Zo’n quote geeft voor mij toch altijd te veel weg. Zo ook in dit geval, maar als je de quote bewaart totdat je het boek uit hebt, dan valt het mooi op zijn plaats.’

Ons eindoordeel over De afwijking van Dries Muus

PAULA: 3,5 sterren. ‘Een knap gestileerd debuut dat tot de kern komt en precies op de juiste manier raakt. Het is Dries Muus zeker gelukt om homofobie in het voetbal aan de kaak stellen via deze roman. Zijn schrijfstijl deed me wat denken aan Alex Boogers; het is rauw en puur, die niet-aanstellen-mentaliteit. Kortom: erg goed.’

‘Een debuut dat naar meer smaakt’

ISTVAN: ‘Wat zijn we het toch vaak met elkaar eens. Ook voor mij 3.5 sterren. Het is een debuut dat naar meer smaakt. Een boek met oog voor menselijkheid en kwetsbaarheid. Een verhaal dat gemakkelijk clichématig had kunnen worden, maar dat niet ís geworden. Een boek dat ook op een mooie en integere manier een actueel topic aankaart. Complimenten aan de schrijver.’