Wat wij vonden van Confrontaties van Simone Atangana Bekono


Een of twee keer per maand lezen Istvan (49) en Paula (25) allebei hetzelfde boek. Van Nederlandse literatuur tot dystopische boeken – alles komt voorbij. In deze editie van De Boomer & De Millennial: Confrontaties van Simone Atangana Bekono.

Een boek van de Libris-shortlist

Paula: ‘Confrontaties staat op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs. Normaal lezen we iets minder bekende boeken (oké, op Lize Spit na), maar dit keer waagden we ons aan het debuut van Simone Atangana Bekono. In het boek volgen we Salomé Atabong, een zestienjarig meisje dat vast zit in een jeugddetentiecentrum omdat ze twee schoolgenoten ernstig heeft mishandeld. Binnen no-time ben je ondergedompeld in dit centrum, die Salomé ‘de donut’ noemt vanwege de vorm, en wandel je als het ware met Salomé mee van huiskamer naar cel naar irritante psycholoog.’
Istvan: ‘Elk jaar weer wanneer de longlist van de Libris Literatuurprijs bekend wordt gemaakt denk ik: goh, ik heb weer eens geen of misschien hooguit enkele van die boeken gelezen. En dan denk ik dat ik toch een goede smaak heb. Een enkele keer spoort een nominatie me aan om alsnog een boek te gaan halen in de boekhandel, maar meestal komt dat niet voor. Ik ga vooral op mijn eigen inschatting af of een boek bij me in de smaak zal vallen. Dit jaar liep het wat anders met Confrontaties van Simone Atangana Bekono. Weliswaar had ik dit boek ook niet uit eigen beweging opgepakt, maar het was een boek dat op het programma stond voor de postacademische cursus Moderne Nederlandse en Vlaamse letterkunde waarvoor we ons beiden hadden ingeschreven. En oké, ik was dit keer ook een beetje nieuwsgierig. Wat had deze jonge schrijfster die nog maar een paar jaar geleden met haar dichtbundel Hoe de eerste vonken zichtbaar waren en daarvoor meteen in de prijzen viel en nu met haar prozadebuut meteen op de shortlist van de Libris Literatuurprijs terecht kwam te bieden?
’

‘Een beetje uit je comfortzone lezen en een boek proberen dat je zelf nooit zou oppakken in de boekhandel is ook geen gek idee’

Paula: ‘Ha, lekker cynisch over de Libris-lijst, boomer. Ik denk ook dat ik een best goede boekensmaak heb, maar elk jaar heb ik hooguit drie boeken van de Libris-lijst gelezen. Anders dan jou, duik ik er juist wel in. Ik heb Condities van Thomas Heerma Van Voss op mijn lijst gezet en ik ga me nog wagen aan Cliënt E. Busken. Op je eigen inschatting afgaan kan, maar dan grijp je juist naar dezelfde soort boeken. Een beetje uit je comfortzone lezen en een boek proberen dat je zelf nooit zou oppakken in de boekhandel is ook geen gek idee. Breaking news: ook als boomer kan dat nog steeds! Maar goed, terug naar Confrontaties.’
Istvan: ‘Ik geloof dat ik ook nooit het tegendeel heb beweerd. Maar inderdaad, het boek. Kan het de verwachtingen waarmaken?’

Groeten uit de rimboe


Paula: ‘In het verhaal speelt het tv-programma met de fictieve naam Hallo Jungle, geïnspireerd op Groeten uit de rimboe dat ooit werd uitgezonden door SBS, een grote rol. Haar gedragstherapeut Frits in het jeugddetentiecentrum deed daar namelijk aan mee. Salomé vindt dat als puber behoorlijk ironisch. ‘Wij jeugddelinquenten worden op plekken als deze, als het kantoor van Frits, voorbereid op het ‘terugkeren naar de maatschappij’. Dat vind ik dus grappig (..) want de laatste persoon die mij daarop kan voorbereiden is een lul die stinkt naar de dood en en zijn vrije tijd doorbrengt met het meedoen aan racistische realityprogramma’s.’ Maar ze zal zich wel open moeten stellen, zelfs aan een man die ‘respect heeft voor haar cultuur’ terwijl hij niet eens weet in welk Afrikaans land de roots van Salomé liggen. Die gesprekken met Frits geven het verhaal vorm, in dat kantoor komt veel thematiek samen: het niet willen openstellen van Salomé, de micro-agressies die niet uit te leggen zijn als je niet tot een minderheidsgroep behoort, het onbewuste racisme van Frits en hoe Salomé onder dat soort verhuld racisme in de maatschappij lijdt.’
Istvan: ‘Er zit een hoop boosheid in Salomé die zich verzet tegen het detentiesysteem waarin ze in terecht is gekomen. Verder leren we gaandeweg over het gezin waarin ze is opgegroeid en dat haar vader haar heeft aangeleerd dat ze niet alles moet pikken en vooral weerbaar moet zijn (wat dan natuurlijk op een gegeven moment finaal verkeerd uitpakt). Ik las het, maar voelde de boosheid niet. Ik vroeg me af waar dat aan lag. Was het de schrijfstijl? Lag het aan mezelf? Ik was duidelijk een beetje op zoek in dit boek. Er is onderhuids en openlijk racisme waar ze haar hele leven mee te kampen heeft, maar het wordt vrij vluchtig aangestipt. Ik had ook wat meer literair vuurwerk verwacht met schurende situaties en zinnen die regelrechte punches zouden uitdelen. Wat meer confrontaties. Hier en daar wordt het interessant, bijvoorbeeld als haar begeleider haar weliswaar probeert te helpen maar daarbij zelf ook allerlei blinde vlekken toont. Wat ik ook mooi vond was dat de directe aanleiding voor haar verblijf in het detentiecentrum al snel duidelijk is, maar dat het daadwerkelijke incident pas vrij laat in het boek wordt beschreven. Deze fysieke ‘confrontatie’ wordt echter dermate poëtisch beschreven dat het helemaal uit de toon viel bij de rest van het boek.’

‘Ik was duidelijk een beetje op zoek in dit boek’

Paula: ‘Dat de confrontatie waar het in dit boek om draait uit de toon valt qua stijl, daar ben ik het zeker mee eens (evenals hoe Salomé de programmaontwikkelaars van Hallo Jungle voor zich ziet). Maar de boosheid van Salomé? Die voelde ik juist door alles heen. Ik vond het juist slim gedaan van Atangana Bekono door aan de ene kant hele duidelijke voorbeelden van vooroordelen en racisme te geven. De vrouw die haar rolluiken sluit ’s avonds omdat de bang is dat ‘de buitenlanders van het azc’ wat komen stelen bijvoorbeeld. En de andere kant, de laag van racisme die minder duidelijk is. Kleine incidenten waarbij je je schouders ophaalt, maar kleine incidenten die er wel voor zorgen dat er wéér een druppel bij komt in de emmer. Een emmer die gedoemd is om over te lopen, want de hoeveelheid micro-agressies die Salomé meemaakt is groot. Een docent die haar naam niet goed kan uitspreken, klasgenoten die opmerkingen maken en noem maar op. Salomé blijft stil, maar vanbinnen kookt ze. Die opborrelende woede voelde ik door het hele boek heen, alsof ze een bom is die kan uitbarsten.’


Griekse mythologie en de ontwikkeling van Salomé

Istvan: De hele mythologie die er bij werd gehaald voelde voor mij een beetje geforceerd. Een boze vrouw die zich afzet tegen een bevooroordeelde maatschappij en die dan mythologische vergelijkingen gaat maken voelt een beetje als onnodige literaire ballast. Ik geloof wel dat Bekono thuis is in de mythologie, maar die mythologie hoef je niet persé in de mond van je personage te leggen. Het maakt een boek heus niet altijd rijker. Vertel gewoon het verhaal, daar zit meer dan genoeg potentieel in.

‘Gaat het eerst nog over 3rd Rock From The Sun, later wordt genoemd dat ze Wolkers leest en aan het einde haalt ze Madame Bovary aan’

Paula: Onnodige literaire ballast? Ik vond het een fijne toevoeging. Salomé refereert in het begin voornamelijk naar films en series, maar naar mate ze meer leest haalt ze daar boeken en mythologie bij. Dat komt ook omdat ze haar gymnasiumlessen blijft volgen. Gaat het eerst nog over 3rd Rock From The Sun, later wordt genoemd dat ze Wolkers leest en aan het einde haalt ze Madame Bovary aan. En ze vergelijkt de karakters die haar leven vormgeven met Griekse goden. Tikje cliché af en toe, dat wel, maar ik vond het niet geforceerd. Ik kan me voorstellen dat je dat doet als 16-jarige op het gymnasium. Bovendien is het een leuke toevoeging dat je zo de leesontwikkeling van de hoofdpersoon meekrijgt.’

Ons eindoordeel

Paula: ‘Ik vond Confrontaties een sterk boek, ondanks dat ik mijn aandacht af en toe een beetje verloor door de grote hoeveelheid flashbacks. Atangana Bekono zet Salomé neer als een heel veelzijdig personage. Ze heeft twee jongens mishandeld, ze heeft last van micro-agressies maar ze doet ook gymnasium en is geïnteresseerd in Griekse mythologie. Als lezer voel je de afstand die Salomé probeert te houden van iedereen en tegelijkertijd kruipt ze als personage toch genoeg onder je huid om je niet meer los te laten. Als je dat in een debuutroman voor elkaar krijgt, heb je wat mij betreft iets goed gedaan. 3,5 sterren.‘
Istvan: ‘Het had allemaal wel wat rauwer gemogen wat mij betreft. Meer confrontaties. Het boek kleurt naar mijn smaak echt wat te veel binnen de lijntjes. Minder verwijzingen naar mythologie had het boek ook niet verkeerd gedaan. Ik kom uit op 3 sterren. Er is niks mis met deze roman, maar ik had er eerlijk gezegd meer van verwacht.’

Voor wie Confrontaties ook las: wat vond jij van het boek?