We interviewden Emy Koopman over Het boek van alle angsten

Emy Koopman debuteerde met Orewoet, onlangs verscheen Het boek van alle angsten dat ik samen met Istvan ‘de boomer’ Kops besprak in deze blogpost. We interviewden Emy over dit duistere boek. ‘Het helpt wel om je angsten op te schrijven.’

Terwijl Istvan net, zoals het een boomer betaamt, problemen met zijn audioverbinding achter de rug heeft en ik klaar zit voor mijn boekenkast met kerstlichtjes, verschijnt schrijfster Emy Koopman op ons Zoom-scherm. Wie door het duistere boek een cynische of pessimistische schrijfster verwacht, komt bedrogen uit. Emy Koopman is eerder, net als in haar documentaireserie Paradijs Canada die ze presenteert, kritisch en onderzoekend. En soms breekt er een sprankje hoop door, dat ook in Het boek van alle angsten zit, maar wel met een flinke dosis realisme. Een gesprek over masculiniteit, het belang van activisme omtrent klimaatverandering en xenofobie.

Het boek van alle angsten klinkt behoorlijk intrigerend. Wat heb jij met angsten en waarom ben je dit verhaal gaan schrijven?

‘Het oorspronkelijke idee van het boek was om uit te gaan van een vrouw die werkt op een angstafdeling maar die zelf ook allemaal angsten heeft. Toen las ik een recensie over het debuut van Basje Boer en dat klonk heel vergelijkbaar met mijn verhaal. Daarna dacht ik: hoe kan ik iets anders met angst doen? Ik vond dat een dystopie goed bij een boek over angsten past. Ik kon op die manier de vraag die je als psycholoog stelt, ’wat is het ergste wat er kan gebeuren?’, voor een hele samenleving stellen. In een dystopie gaat het niet alleen meer over je eigen kleine wereld, maar juist over de héle wereld. Daardoor komen de angsten van de personages zelf uiteindelijk meer op de achtergrond te staan. Viko als Fana, de hoofdpersonen, hebben allebei wel een basisangst en ze zijn heel gevoelig voor wat anderen van hen denken en hoe anderen op hen reageren, maar dat is niet het belangrijkste voor het boek.’

Wat ons natuurlijk ook direct opviel was de cover, die gemaakt is door Lisa-Marie van Barneveld. Hoe ging die samenwerking tussen jullie?
‘Ruim voordat ik het boek af had, liet ik Lisa-Marie stukken lezen uit het boek, en op basis daarvan kwam zij met een idee.. De illustraties die zij heeft gemaakt – de vissen, je ziet ook virussen of bacteriën – zijn haar interpretatie. De vis die op de voorkant staat, de zeeduivel, daar staat ook een verhaal over in het boek. Bij deze vissoort zijn de vrouwtjes veel groter dan de mannetjes en ze zien er ook heel monsterlijk uit. Als het tijd is voor deze vissen om te paren, kleeft het mannetje zich vast aan het vrouwtje en verschrompelt vervolgens.’

‘Als je kijkt naar wat al die verschillende ‘sterke mannen’-regimes over de wereld gemeen hebben, dan is het eigenlijk altijd misogynie’

De zeeduivels zijn een mooi bruggetje naar de thema’s die in het boek worden besproken, zoals verhoudingen tussen vrouwelijkheid en masculiniteit. Zowel in de docu-serie Paradijs Canada als Het boek van alle angsten gaat het over een groep mannen die antifeministische opvattingen heeft. In Paradijs Canada zijn dat de Proud Boys, in het boek De Echte Jongens, waarbij Viko aansluiting vindt. Kwetsbaarheid wordt daar als het tegenovergestelde gezien van masculiniteit. Hoe komt dat precies, volgens jou? 

‘Dat idee kwam ik jaren geleden tegen tijdens mijn studie literatuurwetenschap. Er is een boek van Klaus Theweleit, Male Fantasies in de Engelse vertaling, dat daarover gaat. Hij heeft heel veel documenten, die geschreven zijn door nazi’s, gelezen en geïnterpreteerd. Wat hij daar uithaalde was die ontzettende angst bij jonge mannen om te verzwakken. Hij merkte op dat daarbij letterlijk gerefereerd werd aan vrouwen, vrouwelijke lichaamssappen en aan seks met vrouwen – als iets slechts, als iets wat je verzwakt en waar je ver van moet blijven. Het is een analyse die wel vaker wordt gemaakt. Als je kijkt naar wat al die verschillende ‘sterke mannen’-regimes over de wereld gemeen hebben, dan is het eigenlijk altijd misogynie. Wat ze er verder bij halen kan variëren, maar er is altijd een nadruk op die traditionele rolpatronen, dat de man vooral de man moet blijven want dan is dat een sterke man.’

Heb je ook inspiratie gehaald uit de Proud Boys, die in Paradijs Canada voorbijkomen? 

‘Nee, in de tijd dat ik in Canada voor de opnames was, was ik al heel ver met het boek. Het was wel interessant om te praten met die jongens, om bevestigd te zien dat in één clubje niet iedereen achter alle standpunten van de oprichter staat. Zo werkt het voor sommigen ook gewoon, net als bij Viko in het boek, je rolt een beetje zo’n clubje in en dat geeft je een fijn gevoel en dan blijkt dat ze er allemaal vreemde ideeën op nahouden waarmee je niet zoveel kunt.’



Wie aan Canada denkt, denkt eerder aan de prachtige natuur dan aan de gebieden waar olie wordt gewonnen. In Het boek van alle angsten gaat het ook over klimaatverandering, die langzaam steeds meer impact heeft op de levens van de hoofdpersonages. Denk je dat in deze wereld activisme omtrent het klimaat nodig is of dat het zinloos vechten is?

‘Ik denk dat het heel erg nodig is, maar ik heb wel een probleem met de term klimaatactivisme. Het wordt dan heel gemakkelijk zo geframed dat het om groepen gaat waar anderen zich niet zoveel van aan hoeven te trekken. Het zijn dan toch weer ‘de linkse softies’. Klimaatverandering blijft vaak een ver-van-je-bed-show. Het voelt niet persoonlijk. Het is veel gemakkelijker om te protesteren als het om iets persoonlijks gaat. Het voelt een beetje als ‘we zijn er tegen dat de wereld vergaat’, ja, wie is dat niet?.’

Ben je zelf hoopvol over het klimaat of heb je daarom het boek geschreven?

‘Het helpt om je angsten op te schrijven. Het heeft me echt geholpen om er meer vrede mee te hebben, want de zorgen van Viko en Fana zijn ook mijn zorgen: wat als je massaal diersoorten kwijtraakt, wat als je wereld steeds kleiner en rauwer wordt? Waar vind je dan toch nog de troost in? Dat leren we bij corona ook al een beetje. Het ziet er niet naar uit dat we klimaatverandering tijdig genoeg gaan afremmen om gevaarlijke situaties te voorkomen, daar zitten we nu al in. Maar dat betekent niet dat we ons er niet voor moeten blijven inzetten, want hoe meer het opwarmt hoe meer chaos. Er zit een groot verschil tussen 2 en 4 graden opwarming.’


Net als in Paradijs Canada speelt in Het boek van alle angsten xenofobie een rol. Hoe belangrijk is dit thema voor jou?
‘Ik vond het interessant om dit thema in een roman uit te werken. Fana heeft niet voor niets een gemengde achtergrond. Zij zou daardoor een potentieel slachtoffer kunnen zijn, maar ze weet daar behendig omheen te manoeuvreren door mee te bewegen met wat er van haar wordt verwacht. Viko krijgt op een andere manier met xenofobie te maken. Hij is verliefd op een donkere jongen, en dat maakt het moeilijker voor hem om helemaal geaccepteerd te worden door De Echte Jongens, waar hij toch graag bij wil blijven horen. Ik wilde er, net als bij klimaatverandering, niet te expliciet over zijn, maar xenofobie hoort bij the package deal van De Echte Jongens omdat ze hun dominante positie willen kunnen behouden. Dat is een hele logische wens, maar daar zijn anderen het dan minder mee eens, natuurlijk.’

‘Geven om de planeet is toch een soort zorgen voor, het voelt zacht, om dat te doen’

Hoe zit dat precies met die link tussen klimaatverandering en mannelijkheid, waarom wordt klimaatverandering eerder als iets vrouwelijks gezien?
‘Ik interviewde laatst Kate Manne, die het boek Man & Macht schreef over mannelijk privilege. Zij wil het in haar volgende boek over ‘de machostaat’ hebben, en daarom kwamen we automatisch op de vraag: waarom zijn vooral rechtse mannen ‘klimaatsceptisch’? Dat is niet alleen vanwege economische redenen zo, maar wellicht ook uit een fragiel soort mannelijkheid. Geven om de planeet is toch een soort zorgen voor, voor het milieu, voor de aarde. Het voelt toch weer zacht, om dat te doen.’

Als laatste zijn we erg benieuwd naar een volgend boek. Kun je daar alvast wat over vertellen?

‘Nee, nee (lachend). Bij dit boek had ik van tevoren ook gezegd dat het over een futuristisch Rotterdam ging, maar dat heb ik toch niet echt kunnen waarmaken. Hoe meer je vertelt, hoe meer beloftes je moet schenden. Ik kan wel zeggen dat mijn volgende boek over man-vrouwverhoudingen gaat. Het wordt non-fictie of eigenlijk een mengvorm, er zit wel een verhaal in. Het is autobiografischer dan mijn eerste twee boeken, in elk geval.’

Oh ja, we hebben nog iets extra’s!

Bij elke bespreking proberen Istvan en ik iets extra’s te doen. Lamaselfies bij De Achtbaantester bijvoorbeeld of de getekende personages bij We doen wat we kunnen. Voor het boek van Emy hadden we nog niets, maar nu wél. Ik tekende namelijk Viko en Fana na uit het boek. Of althans, hoe ik de personages voor me zie.

De volgende keer in Boomer & Millennial: geen special, maar weer een gebruikelijke bespreking zoals je dat van ons gewend bent. We vellen ons oordeel dan over Het licht is hier veel feller van Mareike Fallwickl. Tot dan!

Credits foto Emy: Bob Bronshoff