Waarom feminisme in YA-boeken zo belangrijk is

De feministische week is nu officieel begonnen op onze blog. Ik trap af met een artikel over feminisme in Young Adult-boeken. Waarom is het zo belangrijk dat er sterke vrouwelijke hoofdpersonen zijn in dit soort boeken en wat voor kenmerken heeft een feministisch YA-boek eigenlijk? Genoeg te bespreken: laten we beginnen.

Dit artikel verscheen eerder op MustMag.nl

Een nieuwe feministische beweging

Ik begin heel simpel met wat feminisme eigenlijk is. Voor iedereen betekent het natuurlijk iets anders, maar de algemene definitie is dat feminisme een maatschappelijke en politieke stroming is die strijdt voor gelijke rechten tussen man en vrouw. Ik zeg het toch maar even, want er zijn nog steeds genoeg misverstanden over feminisme. Nee, het betekent niet dat vrouwen de macht willen hebben en meer rechten dan mannen willen. Zeker niet. We willen gelijkheid, zo simpel is het.

‘Als je eenmaal een kritische blik hebt als het gaat om stereotyperingen en seksisme, dan kijk je ook anders naar de (YA-)boeken die je leest’

Feminisme begint steeds normaler te worden in deze tijd en veel jongeren vinden het belangrijk. Kijk maar naar de Woman’s March, waar ook veel jongeren meeliepen. Waar het in de jaren ’90 voelde alsof alles al was bereikt en feminisme niet meer nodig was, is dat nu compleet anders. Het gevoel dat we er nog steeds niet helemaal zijn qua gelijke rechten overheerst. Feminisme wordt steeds normaler omdat rolmodellen (van jongeren) deze boodschap op social media uitdragen, maar vooral omdat er gestoorde dingen gebeuren in de politiek waardoor een tegengeluid onvermijdelijk is. Denk bijvoorbeeld aan de ‘grab them by the pussy’-uitspraak van Trump en de seksistische uitspraken van Thierry Baudet.

Als jongere krijg je dat ongetwijfeld een beetje mee via social media en praat je er op school misschien ook over. Kortom: veel jongeren snappen – denk ik – steeds meer waarom feminisme belangrijk is in deze tijd. En als je eenmaal een kritische blik hebt als het gaat om stereotyperingen en seksisme, dan kijk je ook anders naar de (YA-)boeken die je leest.

Wat voor kenmerken heeft een feministisch YA-boek?

Tijd om ons te focussen op YA-boeken. Wat maakt een boek feministisch? In dit artikel van Bustle vertellen YA-auteurs Rhoda Belleza (Empress of a Thousand Skies) en Lexa Hillyer (Spindle Fire) er meer over. Zo zegt Belleza dat een feministisch werk in ieder geval de complexiteit van het vrouw-zijn moet respecteren. Belleza zegt ook dat stereotypes vermijden het minimale is wat een schrijver kan doen. Dat is misschien een tweede kenmerk van een feministisch YA-boek: er is geen stereotypering.

‘Een feministische YA is niet echt feministisch als het vrouwelijke stereotyperingen verwerpt, maar mannelijke personages vervolgens wel stereotype neerzet’

Maar dat is pas het minimale wat een schrijver kan doen. Een goed feministisch YA-boek schrijven kost veel meer werk, zegt Belleza. Het meeste werk kost het om een vrouwelijk personage neer te zetten dat geloofwaardig is en haar eigen weg vindt in deze wereld. En daar stopt het nog niet. Als een boek om een feministisch thema draait, dan moeten ook bepaalde onderwerpen worden aangekaart, vindt zij. Denk aan het feit dat vrouwen sneller veroordeeld worden op hun uiterlijk, minder krijgen betaald dan mannen of dat het emotionele leven van vrouwen niet samen kan gaan met carrière maken. Bij een YA-fantasy is dat anders dan bij een YA-roman, maar in beide gevallen zou er een geloofwaardig vrouwelijk personage moeten worden neergezet. Die vrouw hoeft overigens niet per se sterk te zijn, vind ik, geloofwaardigheid en menselijkheid zijn de meest belangrijke kenmerken.

Laatste kenmerk volgens de twee auteurs? Mannelijke personages moeten ook goed zijn en de auteur moet van hen geen stereotypen maken. Een feministische YA is niet echt feministisch als het vrouwelijke stereotyperingen verwerpt, maar mannelijke personages vervolgens wel stereotype neerzet. Een boek valt of staat dus met goed uitgewerkte personages.

De kenmerken, die ik heb gevonden, van een feministisch YA-boek op een rij:
1. De complexiteit van dingen waar een vrouw mee moet dealen wordt gerespecteerd.
2. Er zijn geen stereotyperingen in het boek, zowel bij vrouwelijke personages als mannelijke.
3. Het vrouwelijke (hoofd)personage is geloofwaardig neergezet en bovenal menselijk.
4. Als het boek over een feministisch thema gaat, moeten bepaalde onderwerpen (die bij het verhaal komen kijken) niet worden genegeerd.

Wat vind jij kenmerken van een feministisch YA-boek? Laat in een reactie weten wat jij zou toevoegen (of juist verwijderen).

Waarom feminisme in YA-boeken zo belangrijk is

Tijd om tot de kern te komen: Ik ga je vertellen waarom feminisme in YA-boeken zo belangrijk is. De eerste twee redenen: representatie en identificatie. Dit punt hangt samen met diversiteit. Hoe meer diversiteit (en dus ook sterke vrouwelijke personages, maar ook mensen van kleur, mensen met verschillende geaardheden etc), hoe beter. Toch is de diversiteit nog steeds eerder uitzondering dan regel. Dat begint al bij kinderboeken. Boeken met witte jongens in de hoofdrol overheersen, boeken met sterke meisjes en niet-witte personages zijn er veel minder.

Waarom dat problematisch is, las ik in dit artikel van Parool: ‘Wanneer bepaalde sociale groepen daarin niet of nauwelijks worden vertegenwoordigd, kan dat bij leden van die groepen – zeker bij kinderen – leiden tot gevoelens van uitsluiting en versterking van het idee dat ze ‘anders’, ‘niet normaal’ en ‘minderwaardig’ zijn.’ Representatie en identificatie doet er dus toe, zowel in kinderboeken als YA als in boeken voor volwassenen. Herkenning in personages zorgt ervoor dat je jezelf vertegenwoordigd voelt. Bij meisjes leidt het zelfs tot een positiever zelfbeeld en meer gevoel voor eigenwaarde.

‘Meer lezen over diverse personages, zorgt voor minder vooroordelen’

In datzelfde artikel van Parool vond ik meteen de derde reden. Over diverse personages lezen, zorgt voor minder vooroordelen. “Onderzoek laat zien dat kinderen al op jonge leeftijd heersende opvattingen en vooroordelen over bijvoorbeeld vrouwen en zwarte mensen hebben overgenomen. Die krijgen zij onbewust mee via onder andere opvoeding, onderwijs en kinderboeken. Dat betekent gelukkig dus ook dat kinderboeken die divers en inclusief zijn een bijdrage kunnen leveren aan het afbreken en voorkomen van diezelfde opvattingen en vooroordelen.” Als we die lijn doortrekken naar YA, dan zou je kunnen zeggen dat YA-boeken ook een grote rol spelen in het vormen van een opvatting over mensen die anders zijn dan jij. Meer lezen over diverse personages, zorgt voor minder vooroordelen. Hoe mooi is dat?

We zijn aan het einde gekomen van deze lange feministische blogpost. En nu ben ik heel benieuwd naar jouw mening! Vind jij feminisme in YA-boeken belangrijk en wat zou jij noemen als kenmerken van een feministisch YA-boek? Laat een reactie achter hieronder of via Instagram, zodat we in discussie kunnen!